Yabancı Uyrukluların Bağ-Kur Sigortalılığı İle İlgili Uygulama Konusundaki Bağ-Kur Genelgesi
Sayı : B.13.1.BKG.0.10.00.01.SVK.
Konu : Yabancıların 1479 sayılı Kanuna Tabi sigortalılığı
GENELGE
2005/….
1479 sayılı Kanunun 24 üncü maddesi II numaralı bendinin (b) alt bendinin, 04/10/2000 tarih ve 619 sayılı Kanun Hükmünde Kararnamenin 13 üncü maddesi ile yürürlükten kaldırılması sonucu Türk vatandaşları gibi Yabancı Uyruklulara da zorunlu sigortalı olma hakkı tanınmış olup, 02/08/2003 tarih ve 4956 sayılı Kanunun 14 üncü maddesinde de aynı hüküm korunmuş böylece, 1479 sayılı Kanunun 24 üncü maddesi kapsamında ülkemizde faaliyet gösteren yabancı uyrukluların da sigortalılıkları zorunlu hale getirilmiştir.
Ancak, bu durum ülkemizde faaliyet gösteren yabancı uyruklulardan; vatandaşı olduğu ülkede sosyal güvenlik kurumlarına prim ödeyen veya bu kurumlardan emekli olanların kendi nam ve hesabına bağımsız çalışmalarından dolayı sigortalılıklarının başlatılarak adlarına prim borcu tahakkuk ettirilmesi nedeniyle tereddüte yol açmış ve İl Müdürlüklerimiz konunun açıklığa kavuşturulmasına yönelik görüş talebinde bulunmuşlardır.
Bilindiği üzere 1479 sayılı Kanunun 24 üncü maddesinin, “Sigortalı Sayılanlar” başlıklı (I) numaralı bendi “Kanunla ve kanunların verdiği yetkiye dayanılarak kurulu sosyal güvenlik kuruluşları kapsamı dışında kalan ve herhangi bir işverene hizmet akdi ile bağlı olmaksızın kendi adına ve hesabına bağımsız çalışanlardan (a,b,c,d,e,f,g (alt bendlerinde) belirtilenler) bu Kanuna göre sigortalı sayılırlar.”amir hükmünü taşımakta olup, bu hükme göre kapsama girdiği halde kapsam tarihinden önce, 24 üncü maddenin” II- Sigortalı Sayılmayanlar” başlıklı bendinin c alt bendi hükmüne göre; “Kanunla veya Kanunun verdiği yetkiye dayanılarak sosyal güvenlik kuruluşlarına prim ve kesenek ödeyenlerle, bu tür kuruluşlardan malullük veya yaşlılık aylığı ile daimi tam iş görmezlik geliri almakta olanlar, aylık veya gelir bağlanması için talepte bulunmuş olanlar (Dul ve yetim aylığı veya Sosyal Sigortalar Kurumundan geçici veya sürekli iş göremezlik geliri alanlar hariç) sigortalı sayılmazlar.” amir hükmünü taşımaktadır.
Türk vatandaşları için tanınan bu hakkın yabancı uyruklular için de aynen geçerli olması için yapılan kanun değişikliği, kanunun ruhunda bu şekilde olmakla birlikte lafzi anlamda tereddütler yaşandığından Hukuk Müşavirliğimize görüş sorulmuş olup, Hukuk Müşavirliğimizin 28/01/2005 tarih ve 35 sayılı yazıları ekinde gönderilen 28/01/2005 tarihli Makam onaylı hukuki görüş alınmıştır.
1479 sayılı Kanunun 24 üncü maddesinin I numaralı bendinde sigortalı olmanın iki unsuru belirtilmiştir. Birincisi, başka bir sosyal güvenlik kurumuna tabi olmama, ikincisi ise, bağımsız çalışma olarak yer almıştır. Aynı maddenin II numaralı bendinde de sigortalı sayılmayanlar belirtildiğinden bu iki unsurun Türk vatandaşı olmayanlar (yabancı uyruklular) hakkında uygulanabilirliği incelendiğinde sigortalılığın tescilinde eşit uygulama yapılması zorunluluğu doğmaktadır.
Şöyleki 24 üncü maddenin I numaralı bendinin a, b, c, d, e, f ve g alt bentlerindeki faaliyetleri yapanlar sigortalı sayılmakta, ancak yabancı uyrukluların bu faaliyetleri nedeniyle sigortalı olma zorunluluklarının da aynı Türk vatandaşları gibi değerlendirilmesi gerekmektedir.
Ülkemizde yabancı sermayenin teşvik edilerek yatırım yapılmasına yönelik çıkarılmış bulunan 4817 sayılı Yabancıların Çalışma İzinleri Hakkında Kanunun uygulanmasında; sigortalılık işçiler açısından zorunlu olduğu gibi işveren olanların da aynı kapsamda değerlendirilmesi ve zorunlu sigortalı sayılmaları çifte sigortalılığa yol açmaktadır.
Ülkemiz ile Sosyal Güvenlik Sözleşmesi bulunan ve Kurumumuzun da taraf olduğu, söz konusu ülke vatandaşlarının ülkemizdeki anılan faaliyetleri nedeniyle sigortalı sayılmaları, kendi ülkelerinde de sosyal güvenlik primleri ödemeleri nedeniyle çifte prim ödeme ve hizmet çakışmasına yol açarak sözleşmeye aykırılık teskil etmektedir. Bununla birlikte, ülkemizin taraf olduğu “Vatandaş Olanlarla Vatandaş Olmayanlara” Sosyal Güvenlikte Eşit Muamele Yapılması Hakkında 118 sayılı İLO Sözleşmesi gereğince diğer ülke vatandaşları için de (ülkemizde faaliyet gösteren yabancı uyruklulara) eşit muamele edilmesi şartı ileri sürülmektedir.
Bu nedenlerle, 1479 sayılı Kanunun 24 üncü madde I numaralı bendindeki faaliyetleri nedeniyle sigortalı sayılmaları gereken yabancı uyruklular, vatandaşı oldukları ülkede sosyal güvenlik kanunları kapsamında iseler, (Türk Sosyal Güvenlik Sistemi ve 1479 sayılı Kanunun 24 üncü maddesinin I numaralı bendinin c alt bendi hükmü) yabancı uyruklulara da uygulanacağından, 1479 sayılı Kanunun 24 üncü maddesi kapsamında sigortalı sayılmayacaklardır.
Açıklanan bu bilgiler doğrultusunda Türkiye’de 4817 sayılı Kanuna göre çalışma izni bulunan veya çalışma izninden muaf tutulan bağımsız çalışanlar için yapılacak işlemler aşağıda belirtilmiştir.
Ülkemizle Sosyal Güvenlik Sözleşmesi bulunan veya bulunmayan ülkelerin vatandaşları;
- Ülkemizde bağımsız çalışması bulunan, ancak bu çalışmasından önce vatandaşı bulunduğu ülkede sosyal güvenlik kuruluşlarına prim ödeyen ve prim ödemeye devam eden, bu kuruluşlardan emekli olanlar, çalışma izin belgesi ile birlikte vatandaşı olduğu ülkede sosyal güvenlik kurumlarına prim ödediklerini ve ödemelerinin devam ettiğini veya emekli aylığı aldıklarını gösterir (yeminli tercüme bürolarınca veya mahalli konsolosluklar aracılığıyla tercüme edilmiş) hizmet cetvelini veya aylık aldığını gösterir belgeyi il müdürlüklerimize ibraz etmeleri halinde, 1479 sayılı Kanunun 24 üncü maddesi kapsamında zorunlu sigortalı olamayacaklardır.
- Vatandaşı olduğu ülkede sosyal güvenlik kurumuna tabi bir çalışması bulunmayan bu kuruluşlardan emekli olmayan veya ülkesinde sosyal güvenlik kuruluşu bulunmayanlardan Türkiye’de bağımsız çalışması bulunanlar ise 1479 sayılı Kanunun 24 üncü maddesi kapsamında Kurumumuz sigortalısı sayılacaklardır.
- Ülkemizde bağımsız çalışması bulunan, durumlarını belgelemeyenler için İl Müdürlüklerimizce ayrıca bir araştırma yapılmaksızın kayıt ve tescil işlemleri sonuçlandırılacaktır.
- Bu Genelgenin yayım tarihinden itibaren bu Genelge hükümleri doğrultusunda işlem yapılacağından, bu Genelgenin yayım tarihinden önce Kurumumuz kapsamında sigortalılıkları başlatılan yabancı uyruklu sigortalılarımızın bu genelgede belirtilen esaslar doğrultusunda durumlarının belirlenmesi için genelge ekinde gönderilen tebligat örneği gönderilecek, alınacak cevap ve belgelere göre sigortalılık durumları incelenerek işlemlerinin sonuçlandırılması gerekmektedir.
Bilgilerinizi önemle rica ederim.
Saner GÜNGÖR
Genel Müdür Yardımcısı
Genel Müdür V.
